De Pesachmaaltijd

Het is een trend: op retraite gaan, een stilteweekend ondergaan of een tijdje in een klooster meedraaien. Het is bedoeld om tot rust te komen en de stress van alle dag achter je te laten, spiritueel zelfonderzoek te doen en tot bezinning te komen.
We hebben het nodig, in deze tijd waarin zoveel op ons afkomt en we druk - druk - druk zijn.
Maar rust is ook te vinden door voor jezelf elke week één dag(deel) apart te zetten, rust te nemen. Om met andere dingen bezig te zijn dan je werk. Om rituelen en eeuwenoude gebruiken te omarmen en erin mee te deinen.

Een weekend weggaan, zit er voor mij niet in, maar deze week voor Pasen, vierde ik samen met anderen een bijzondere maaltijd. De maaltijd voor Pesach of de zogenaamde Sedermaaltijd.
Het is een Joodse traditie die eeuwenlang teruggaat en hoewel ik niet Joods ben, vind ik het prachtig om deze maaltijd te vieren in deze tijd voor Pasen.
Om stil te staan bij de betekenis van het leven, van eeuwenoude thema's als gebonden zijn en bevrijd worden....... om mee genomen te worden door middel van eveneens eeuwenoude gebruiken en rituelen.
Ja, het is een maaltijd om te vieren!
Een gewone maaltijd éét je; van lekkere maaltijden  geníet je.
Maar aan een Pesachmaaltijd neem je déél en je víert de maaltijd.  Met symbolen, rituelen, speciale tradities en speciaal klaargemaakt eten.

Pesach betekent 'voorbijgaan' of 'overspringen'.

En Seder betekent 'orde' of 'volgorde', dit wijst op de volgorde waarin alles gegeten, gedronken en verteld wordt.

Dit is vastgelegd in een Haggadah, oftewel een orde van dienst, een liturgie of een vertelling.

De kracht van het gebruik van een vaste volgorde zorgt ervoor dat door de eeuwen heen verhalen en betekenissen bewaard zijn gebleven.

Als je in tijden leeft van verwarring of stress, kan juist het gebruik van een vastgelegde, eeuwenoude traditie, een geweldige bemoediging zijn.

Rust vinden in eeuwenoude gebruiken en ondergedompeld worden in vaststaande rituelen, geeft weer grip op juist datgene wat je bent kwijtgeraakt in de drukte van het leven.

Mij geeft het een gevoel van rust, behaaglijkheid en veiligheid.

Het woord Pesach lijkt op het woord Pasen en de thematiek komt ook overéén, maar de herdenking gaat veel verder terug: zo'n 4000 jaar voor Christus. Toen werd het volk Israël verlost uit de slavendienst van Egypte. Nog steeds wordt dit historische  feit herdacht en gevierd in Israël. Het Pesachfeest of het feest van de ongezuurde broden, wordt gevierd op de veertiende dag van de maand Nissan. Dat begint dit jaar op 11 april en het duurt zeven dagen lang. Op de vooravond van het Pesachfeest wordt de Sedermaaltijd gevierd.

Christenen vieren het Paasfeest, wat in  (ongeveer) het jaar 30 is ontstaan. Het heeft zijn wortels in het Joodse Pesach, maar is losgekoppeld in het jaar 325. Met Pasen herdenken christenen dat Jezus, de Zoon van God, opstond uit de dood. Hiervoor moest Hij natuurlijk eerst sterven en dat wordt herdacht op Goede Vrijdag. Tip: kijk op donderdagavond de Passion van de EO of kijk de film van Mel Gibson met dezelfde titel.
Om een lang verhaal kort te maken: toen Jezus opstond uit de dood, maakte hij slaven vrij. Mensen die, onbewust vaak, verslaafd zijn aan verkeerde en destructieve verlangens, gewoontes en levenspatronen kunnen vrij worden. Zelfs de dood heeft niet meer het laatste woord! Na de dood is er nieuw leven!
Het Paasfeest heeft dezelfde thematiek als het Pesachfeest -het gaat erop door- en ik vind het heel bijzonder om dit eeuwenoude feest, met deze geweldige thematiek, samen met anderen te vieren.

Een aantal mensen bereidt de Pesachmaaltijd voor, zij zorgen voor de ruimte, de aankleding, de juiste Haggadah en al het voedsel dat een bijzondere betekenis heeft.
Als gasten nemen we allemaal een lekker gerecht mee, wat we na alle rituelen en ceremoniën met elkaar delen en eten.

Als we aankomen is een zaal feestelijk aangekleed en lange tafels staan gedekt.
Tot de verbeelding sprekend eten en spullen staan netjes op de tafels gerangschikt; symbolen die tijdens de maaltijd zullen worden gebruikt en uitgelegd. Ze roepen vragen op en daar is ook alle ruimte voor op deze avond. Vragen staat vrij.

Deze maaltijd bracht me, ondanks de nodige voorbereidingen, rust. Ik mocht gewoon aanwezig zijn en liet me onderdompelen en meevoeren met de Haggadah.

Mijn inbreng voor deze avond bestond, naast het bakken en koken van feestelijke gerechten, ook uit het meenemen van

een bingokaart.

De Haggadah las ik van tevoren door en woorden hieruit gebruikte ik om bingokaarten te maken voor de kinderen. Het was een geweldige zet, want de kinderen waren erg betrokken tijdens de lange tijd voor dat de eigenlijke, feestelijke maaltijd aanbrak. Natuurlijk wilden ze geen woord missen van wat gezegd werd, anders konden ze geen 'bingo'  krijgen.

Bovendien was het tijdens de maaltijd gezellig om af en toe een kinderstemmetje te horen roepen 'Prijs de Heer' of ´Halleluja´.

Zoals bij veel godsdiensten heb je ook in het Jodendom verschillende stromingen.

Zo zijn er - grofweg verdeeld -

• de orthodoxe Joden
• de niet-orthodoxe Joden waaronder het conservatief en het liberaal Jodendom         èn 
• de Messiasbelijdende Joden.

De laatste groep viert het Pesachfeest met de dubbele betekenis van de twee verhalen. Zowel het oude verhaal van de bevrijding van het volk uit de slavernij van Egypte, als het nieuwe verhaal van Jezus, de Messias, die de hele mensheid wil bevrijden van alles wat hen gebonden houdt en waar ze slaaf van zijn.

Voor de Pesachmaaltijd die ik meevierde, werd een Messiaanse Haggadah gebruikt.

Ik neem je graag mee, aan de hand van deze Haggadah, bij de maaltijd die we vierden.

Zo krijg je een indruk en beeld van hoe eenvoudig en tegelijk krachtig rituelen kunnen werken. 

Het ´hoofd van het gezin´ oftewel ´de leider van de maaltijd´ legt rituelen uit, beschrijft ze en leest voor wat we gaan doen. Hij betrekt hierbij ook anderen om iets voor te lezen of een handeling te verrichten.

Het is absoluut geen statisch gebeuren. Iedereen wordt betrokken en doet mee.

En zeker kinderen nemen een belangrijke plaats in. Zij zijn immers de toekomst en aan hen mogen de lessen en verhalen uit het verleden worden doorgegeven.

We beginnen met het voorbereiden van onze harten op Pesach.

Er is een gebed waarin je in jezelf kijkt. Waar moet je van gereinigd worden?

Regelmatig gaan we staan tijdens deze maaltijd en zingen we bekende liederen.

Een eenvoudig combo van gitaar en dwarsfluit zorgt voor de begeleiding.

Er worden Bijbelpassages voorgelezen, gewoon in het Nederlands. Zowel uit het Oude als uit het Nieuwe Testament, van het oude en het nieuwe verhaal.

De 'moeder van het gezin' steekt de kaarsen aan. Ondertussen spreekt ze een gebed uit.

Tijdens de maaltijd worden er traditioneel vier (!) bekers wijn gedronken. Om het overzichtelijk te houden en zowel jong als oud te kunnen betrekken hierbij, is er voor gekozen om één glas met druivensap klaar te zetten. Elke slok hieruit staat gelijk aan een beker.

We blijven tenslotte Nederlanders, hè?! ;)

De eerste beker is de beker van Kos Kadesj, de heiliging.

Het Kiddoesj (de zegenbede) wordt hierover uitgesproken.

Daarna vindt de Urchatz, de symbolische handenwassing plaats.

We lopen allemaal naar voren, naar de tafel waarop een waskom staat. Hierin wast iedereen zijn handen.

Ik noemde het net al, kinderen zijn erg belangrijk in het gezin en bij deze maaltijd.

De kinderen worden gezegend.

De leider spreekt positieve, bevestigende woorden en een gebed, over hen uit.

Jongens en meisjes krijgen apart van elkaar wensen mee.

De kinderen mogen takjes peterselie afknippen van een grote plant en aan de mensen uitdelen.

Deze peterselie (Karpas is groen voedsel) dopen we in zout water (Chazeret).

Het zoute water staat voor de tranen die men huilde in slavernij.

De vader of  leider van de maaltijd neemt drie matzes (ongezuurd en ongegist brood) en spreekt woorden die herinneren aan Jezus, die Zijn lichaam liet breken.

De middelste matze wordt gebroken en in een linnen doek gewikkeld.

Terwijl de kinderen allemaal hun ogen dicht houden, wordt deze verstopt.

Deze gebroken en verstopte matze wordt Afikoman genoemd. Afikoman betekent 'gebroken'.

Later op de avond komt dit nog terug.

De kinderen mogen vragen stellen over deze avond, die anders is dan andere avonden.

Deze vragen zijn vastgelegd, elk jaar hetzelfde en de antwoorden ook.

Een kind vraagt bijvoorbeeld: "Waarom is deze avond anders dan andere avonden? Op alle avonden eten we gerezen brood met gist; waarom eten we vanavond alleen brood zonder gist?"

Het antwoord luidt: "Omdat de Israëlieten in de nacht dat ze weg mochten uit Egypte, geen tijd hadden om het brood te laten rijzen."

Een ander kind vraagt dan: "Op alle andere avonden eten we allerlei soorten kruiden; waarom eten we vanavond speciaal bittere kruiden?"

Mooie vragen die antwoorden nodig hebben.

Het eeuwenoude verhaal dat Israël bevrijd werd uit de Egyptische slavernij, wordt voor kinderen verteld of voorgelezen.

De tweede beker wordt ingeschonken.

Dit is de beker van de plagen.

Deze hoeven we niet te drinken, want dat is voor ons al gedaan.

Hier komt weer de brug van Pesach naar Pasen tevoorschijn. Jezus dronk deze beker!

Een volgend symbool op de schotel is het lamsbot of de Zeroa.
Bij het Pesachfeest in Israël wordt een compleet lam geslacht.

Het lam is het symbool van de verwoesting van de tempel en het Pesachoffer.
Ook Jezus noemt zichzelf het Lam.

 

Het volgende symbool is de Beetsa, het gekookte ei. 

Gekookt en gehalveerd, lijkt het op een oog door de vorm van de gele dooier.

Wanneer je het ei onderdompelt in het zoute water, stroomt dit van het oog af.

Een symbool van zoute tranen.

Op ieders bord komt een half ei te liggen.

 

De leider breekt een Matzot,  ons woord matze komt hier vandaan. De matze wordt aan elkaar doorgegeven en ondertussen breek je voor jezelf een stukje af. Dit is een symbool van het laatste avondmaal van Jezus, waarin hij Zijn lijden aankondigt.

Op elk stukje matze wordt zout gestrooid en tegelijkertijd eet iedereen z'n stukje op.

Er staat een klein schaaltje op tafel met fijngemaakte mierikswortel. Er kan ook een salade van rucola, molsla en witlof gebruikt worden.

Maror geheten, wat bittere kruiden betekent.

De leider spreekt hierover een zegengebed uit en iedereen neemt wat van dit pittig-bittere kruid op een stukje matze. In stilte wordt dit gegeten.

Het is een teken van het lijden en de nood van Israël en alle volken.

Na het zure komt het zoet. Er staat ook een schaaltje met Charoset: een mengsel van geraspte appel, kaneel, rozijnen en noten. Charoset betekent klei of leem en dit mengsel is een herinnering aan het leem waarvan tichelstenen werden gebakken voor de Egyptenaren. Het smaakt zoet, want de uiteindelijke vrijheid is zoet!

We hebben nu alles van de Sederschotel gebruikt en het is tijd om de feestelijke gerechten, die naar eigen smaak zijn klaargemaakt, te gaan eten.

Mijn inbreng voor deze avond bestond uit een versgebakken doornenkroonbrood, wat verwijst naar de doornenkroon van Christus.

 Ook nam ik twee schalen vol dolma's, gevuld met gekruide rijst, mee.

Hier was ik al héél vroeg aan begonnen. Om precies te zijn vorig jaar begin juli, want toen oogstte ik de druivenbladeren van mijn druif. Ik heb ze gepekeld en ingelegd om te bewaren. Ik wist toen al, dat ik ze voor deze speciale gelegenheid zou gaan gebruiken. Dolma's zijn een geliefd Midden-Oosters gerecht en passend bij een Joodse maaltijd.

Mijn kinderen waren overigens blij, dat de maaltijd uit veel meer bestond, want het is niet bepaald hún favoriete gerecht.

Deze foto nam ik iets te laat, want de schalen zijn al half leeg.

Soms heb je dat: voordat ik bedacht dat ik foto's wilde maken, had ik eerst zelf een bordje leeg. ;)

Voor de kinderen waren er pannenkoeken, er waren allerlei soorten brood, fruit, salades, koekjes, mijn exotische dolma's....... het was heerlijk!

We namen hier ruim de tijd voor, maar alles op krijgen? Dat lukte niet......

We gingen volgens de Haggadah de maaltijd afsluiten.

Er lag nog steeds ergens in de zaal de verborgen Afikoman (de gebroken matze in een linnen doek).

Het jongste kind van deze avond, mocht gaan zoeken.

Het was een beetje spannend voor mijn lieve kleutertje, maar haar broer wierp zich op als haar beschermer en hielp mee.

Het was een leuk spel voor de kinderen, compleet met 'warm' en 'koud' aanwijzingen.

Alleen toen het gevonden was, wilde de leider het niet zomaar aannemen.

Nee, hij zou een 'losprijs' ervoor betalen.

Mijn dappere kinderen kregen een broodhaantje ervoor terug.

 

En gelukkig..... voor alle kinderen is er zo'n broodhaantje.

Alleen jongens boven de twaalf grijpen mis. Volgens de Joodse wet ben je met twaalf jaar volwassen en hoor je niet meer bij de kinderen. Wel weer jammer voor m'n oudste.......

De derde beker wordt ingeschonken, de beker van de verlossing. (Kos Hage'oelah)

We drinken deze beker (het derde slokje druivensap) staande en zingen een prachtig lied.

Elia is een oude profeet en er wordt van hem gezegd dat hij op een dag terug komt.

Het is goed om dat in herinnering te houden.

De deur wordt door een kind voor hem opengezet.

Tijdens de hele maaltijd staat er een lege stoel voor hem klaar.

En nu wordt er een aparte beker (Hamasjiach Haba) de beker van Elia, ingeschonken.

De laatste beker, de beker der lofprijzing (Kos Hallel) wordt ingeschonken en gedronken.

Weer gaat iedereen staan en wordt de beker omhoog geheven.

Ieder bedankt de Eeuwige voor al Zijn goedheid.

Tot slot wordt de Nirtza uitgesproken, dat is de toekomstverwachting.

Iedereen zegt: "Volgend jaar in Jeruzalem"

Hiermee wordt de hoop uitgesproken dat spoedig een feestmaal wordt gevierd in de aanwezigheid van de Messias, die komt!

Israël is een bijzonder en sterk volk.

En christenen weten ook: we hebben geen hopeloos einde, maar een eindeloze hoop!

Ik voelde de kracht van vastgelegde, eeuwenoude tradities.

Ik voelde me verbonden met anderen om me heen, maar ook met

die mensen die vroeger en in een land hier ver vandaan, leefden.

En ik voelde me klein en verbonden met God.

De God die er altijd al was en er altijd zal zijn.

Ik mocht hier tijdens deze maaltijd in mee bewegen.