Dit jaar ga ik het met mijn moestuin compleet anders aanpakken. Mijn idee is
schokkend - voor mezelf - maar niet nieuw. Sterker nog: het is een heel oud idee en
bedacht door de Schepper van al wat leeft, groeit en beweegt.
Het was begin december toen ik op dit idee voor de moestuin kwam en dat gebeurde in de kerk.
Niet dat het woord moestuin genoemd werd, nee.... ik dook zelf wat dieper de materie in
en het begon bij het getal zeven(tig).
Zeven wordt ook wel het volmaakte getal genoemd. Hierdoor getriggerd ging ik steeds meer lezen over het zevende jaar wat in de Hebreeuwse Bijbel ook wel 'sabbatsjaar' wordt genoemd.
Misschien geloof je zelf niet en lees je nooit in de bijbel, dan is het wat ingewikkeld.
Wil je er meer over lezen? Klik dan op mijn andere blog 'Tijd voor God' waar ik er wat dieper op inga.
Ik ga dit jaar een moestuin sabbatical houden!
Ik zal er alles over opschrijven wat ik nu weet, maar hoe het voelt, hoe ik het beleef en
wat de effecten zijn voor zowel de tuin, het bodemleven en mezelf dat weet ik pas
aan het eind van het seizoen.
Laat ik bij het begin beginnen.
Een sabbatical
Een sabbatical is een onderbreking van je gewone werk(zaamheden) gedurende een langere periode.
Liefst een jaar, minstens een aantal maanden! De oorspronkelijke naam is sabbatsjaar en komt uit de Joodse Bijbel (de Tora). Ook in België wordt dit begrip sabbatsjaar genoemd.
Liefst een jaar, minstens een aantal maanden! De oorspronkelijke naam is sabbatsjaar en komt uit de Joodse Bijbel (de Tora). Ook in België wordt dit begrip sabbatsjaar genoemd.
Het woord 'sabbatical' is ontstaan in de Verenigde Staten onder academici.
Een sabbatical in deze vorm kent vele voordelen. Een tijdje afstand tot de arbeidsmarkt geeft rust, bezinning, inspiratie en tegelijk komt er een arbeidsplek vrij voor iemand anders.
Voorbeelden van een sabbatical: sommige artsen en advocaten gaan een jaar in een ontwikkelingsland minderbedeelden helpen. Anderen doen iets waar ze al lang van droomden: een berg beklimmen, een boek schrijven of een wereldreis maken.
In de bijbel geeft God regels over wat wel en niet goed voor je is èn ook voorschriften over rusten en feesten.
Zó moeten feesten uitbundig en meerdere keren per jaar gevierd worden. En rust? Vanuit rust moet je beginnen met je werk. Zoals God 'rustte' op de zevende dag nadat Hij alles gemaakt had.
Beginnen vanuit rust met het werk dat je doet...
Mooi uitgangspunt, toch?
"Een druk leven is een goed leven" zijn we met elkaar gaan geloven, maar helaas: drukte geeft stress.
En stress is slecht voor de gezondheid.
Ken je die gedachte dat je het allerbeste uit jezelf wilt halen?!
Of misschien het gevoel van chronisch tekort schieten?!
Dit heeft alles te maken met prestatiedruk, geïnternaliseerd kapitalisme en stress. Het lijken kernwoorden voor leven in de 21ste eeuw. Want ondertussen lijden we onder prestatiedruk.
Steeds meer hoogopgeleide jongeren willen uit de ratrace van carriëre-maken, stappen.
En wat te denken van onze samenleving met haar stroom nimmer aflatende informatie?
Daar wil je af en toe toch de stop-knop op zetten?
Hoe vaak heb jij een heerlijk, zorgeloze nacht slaap waarbij je ontspannen, uitgerust en vol energie wakker wordt?
Ik ben vaak gehaast, denk aan wat ik allemaal nog moet en wil..... Herkenbaar?
Rust klinkt aantrekkelijk, of soms ook een beetje beangstigend??
Een sabbatical voor de moestuin?!
De regels voor een sabbatsjaar werden ingesteld toen het volk Israël haar eigen land kreeg, nadat ze -zo'n 2650 jaar voor Christus - terugkwamen uit de slavernij van Egypte.
Ze verdeelden het land over stammen en families en mochten met het land doen wat ze wilden: de grond bewerken of bebouwen. In die tijd was er een agrarische samenleving. Men leefde van wat er op het land groeide.
Volgens de Bijbel hoort elk zevende jaar een shmita, een sabbatsjaar te zijn, waarin schulden worden kwijtgescholden, velden braak liggen en tijdelijk geen eigenaar hebben.
Die sabbatsrust is er in de eerste plaats voor de mens, zodat die tot rust komt
Maar het heeft nog een tweede kant: dat sabbatsjaar is een jaar waarin ook de grond rust krijgt, omdat er geen landbouw plaats mag vinden. In het 7e jaar mag de aarde zich herstellen.
Je kunt een akker of moestuin intensief gebruiken, maar op een gegeven moment raakt de bodem (en het bodemleven) uitgeput.
Het land een jaar braak laten liggen heeft een belangrijk ecologisch voordeel, namelijk dat ziekten de grond niet kunnen aantasten. Nematoden, wormachtige dieren die in de grond leven en op wortels kauwen en zo planten beschadigen en infecteren met ziekten, sterven door gebrek aan voedsel. Hetzelfde kan gebeuren met andere ziekten, want zonder voedsel is er geen plaats voor de ziekte om te blijven bestaan. Je begint het achtste jaar dus met een schone lei.
Tijdens het sabbatsjaar is het bevorderen van de groei door ploegen, planten en snoeien 'verboden' evenals op de gebruikelijke manier plukken en oogsten.
Het geoogste in het sabbatsjaar mag niet worden verspild of verkocht, het moet vrij beschikbaar worden gesteld aan iedereen. Het land is van God.....
Sociale rechtvaardigheid en het overbruggen van de kloof tussen arm en rijk, gebeurt hier vanzelf tijdens het zevende jaar. Er bestaan geen rijken en armen; iedereen is gelijk in het land van de Eeuwige. Dát is een behoorlijk krachtige boodschap
In de bijbel staat er dit over:
"Zes jaar mag je je akker bezaaien, zes jaar mag je je wijngaard snoeien en de opbrengst ervan verzamelen. Maar in het zevende jaar moet het voor het land sabbat zijn, een periode van volledige rust..." en verderop staat: "de (spontane) opbrengst tijdens het sabbatsjaar van het land zal als voedsel voor je zijn. Voor jezelf, je huisgenoten, het vee en de wilde dieren." (Lev. 25)
Daarbij belooft de Bijbel een drievoudige overvloed in het zesde jaar van de landbouwcyclus, genoeg voor het zesde, zevende en achtste jaar!
Het principe van wisselteelt is eigenlijk van het sabbatsjaar afgeleid. Als je je grond in zeven delen verdeelt, elk jaar een gewas een stukje opschuift en een deel braak laat liggen, krijgt elk deel één keer in de zeven jaar rust.
Maar dan geef je alleen het land rust en blijf je zelf druk aan het werk....
Bij mij ploppen er wel wat vragen op:
- Is het sabbatsjaar alleen van toepassing binnen de grenzen die door God voor de oude Israëli's werd bepaald bij hun terugkeer uit Egypte? Of is een afgeleid principe daarvan prima te gebruiken in een ander land, een andere cultuur en door een ander volk? Zoals in Nederland? Misschien door mij met mijn moestuin?
- Wanneer is het precies sabbatsjaar? Mag je dit zelf kiezen? Oh nee, ik heb hele verhandelingen gelezen over berekeningen van hóe het sabbatsjaar, vanaf het begin der tijden, uitgerekend kan worden. Uit al die ingewikkelde theoriën heb ik afgeleid dat 2022 een sabbatsjaar was...
Inspiratie uit Israël
Een bijzonder verhaal kwam ik tegen over een gelovige wijnboer (Ariel ben Sheitreet) die een wijngaar had met 4000 jonge druivenplanten in Sichem. Net voor er een sabbatsjaar begon, las hij over de wetten rondom dit speciale jaar en hij besloot dat hij de Eeuwige wilde gehoorzamen met de regels rondom het sabbatsjaar. Hij vertelde de wijnexperts dat hij het daarop volgende jaar zijn wijnplanten een jaar lang niet zou aanraken of verzorgen.
Iedereen raadde hem dit af, want wijnranken moeten gesnoeid worden en een jonge wijngaard moet juist extra goed verzorgd worden. Als hij dat niet zou doen, zouden de ranken afsterven.
Als advies kreeg hij te horen dat hij het niet zo letterlijk moest nemen of dat hij het sabbatsjaar beter kon uitstellen naar een ander jaar als de druivenplanten ouder waren.
De wijnexperts waarschuwden hem; het zou de doodsteek worden voor zijn jonge wijngaard. Ariel gaf als antwoord dat hij de Eeuwige geloofde, die belooft dat de druiven veilig zijn en dat hij dit jaar genoeg opbrengst zou krijgen, zoals beloofd in de bijbel. Ze lachten hem uit, maar toen kwam de oogst: de wijngaard produceerde jaarlijks 4 ton aan druiven, maar in dát jaar, voorafgaand aan het sabbatsjaar produceerde de wijngaard 14,5 ton. Hoewel de wijnexperts onder de indruk waren van de opbrengst zeiden ze de wijnboer de druiven niet voor de wijn te gebruiken omdat de kwaliteit door de hoge productie slecht zou zijn. De wijnbouwer weigerde dit advies op te volgen en in plaats van ze weg te gooien, besloot hij er zelf wijn van te maken.
En..... de wijn van deze relatief jonge wijngaard won de Gouden Medaille in Israëls wijncompetitie. Gedurende het daaropvolgende sabbatsjaar rustte de wijnboer. Hij studeerde in de Bijbel en bewerkte zijn wijngaard niet, behalve de benodigde bewatering. In 2010 won hij opnieuw de Gouden Medaille en twee zilveren medailles.
De les is niet dat de wijnboer het sabbatsjaar hield en daardoor de hoofdprijs voor zijn wijn kreeg.
De les is niet dat de wijnboer het sabbatsjaar hield en daardoor de hoofdprijs voor zijn wijn kreeg.
De wijnboer had op de Eeuwige gerekend die voor Hem zou zorgen als hij in onzekere tijden een beslissing nam waarmee hij het vertrouwen in Hem stelde boven zijn eigen denken.
Mijn plan voor tuin en blog
Tuin
Ik kan wel begrijpen waarom God vroeger een sabbatsjaar instelde. Maar het voelt niet zo ‘comfortabel’ om de opbrengst van m`n moestuin niet te maximeren. Al ruim 10 jaar wil ik met groente uit de moestuin zelfvoorzienend leven met een gezin van zes personen. En dat lukt elk jaar voor ongeveer 9 à 10 maanden.
Maar het houden van een sabbatical is echt loslaten en laat dat nu net niet mijn sterkste kant zijn....
Ik vind het heel spannend maar ik hou van radicaal. Aangezien ik het wisselteelt principe
nooit helemaal goed heb toegepast, wil ik dit jaar mijn hele 100 m2 moestuin rust geven
en braak laten liggen.
Dit plan gaat me dwingen de dingen dit jaar anders te doen.
En rust voor zowel bodem als mezelf... dát ga ik vast meer ervaren!
Maarrr... ik pacht mijn moestuin en moet de eigenaar tevreden houden,
dus echt braak laten liggen, gaat niet. Bovendien heb ik tuinburen en gaat de buurman
steigeren bij rondvliegend onkruidzaad.
Met hem heb ik mijn plan besproken en hij stelde voor om een groenbemester te gebruiken en
daarmee teveel 'onkruid' te voorkomen.
Dat is op zich wel een goed idee!
Van de andere buurman kreeg ik als groenbemester klaver en boekweit.
Dát ga ik dit jaar zaaien.
Misschien is de grond ook wel uitgeput. Vorig jaar had ik mijn tuin namelijk al voor het 8ste jaar.
De tuin komt dus gedeeltelijk tot rust.
En ikzelf? Ik kan wel wat rust gebruiken, hoewel de tuin ook een bron van ontspanning voor me is.
Ik mag het dan druk hebben met mijn werk en studie, maar ik zal het wel missen.
Mensen die me een beetje kennen weten dat ik niet stil kan zitten en mijn tuin loslaten kan ik
dus ook niet helemaal. Ik heb nog een stukje tuin van 7m2 plus een klein kasje bij huis.
Deze ga ik wel beplanten! Ook heb ik nog twee strookjes tuin die eerder braak lagen
ter weerszijde van mijn kas achter de 100 m2 tuin. Aan één kant staat nu al de knoflook en
de boomstammen met paddenstoelenbroed. Daar kan nog wat bij.
Op Rosj Hasjana, het Joods nieuwjaar is de officiële start van een sabbatsjaar.
In september had ik echter nog helemaal niet gedacht aan een sabbatical en
daarom heb ik me er ook niet aan gehouden. In oktober plantte ik de knoflook en kuilde witlof in.
In het najaar heb ik de tuin gemulcht met veel blad, dat overigens ook weer wegwaaide.
In de winter heb ik de tuin bemest met kippenmest....
Volgens de Joodse kalender is het in 2024 officieel geen sabbatsjaar.
Daarom kreeg ik vorig jaar dus geen driedubbele oogst, het was door de extreem
natte zomer en een droog voorjaar zelfs een erg matige oogst. In jaren had ik niet
zo'n slechte opbrengst..... en van alle tuinders hoorde ik ditzelfde verhaal.
Klopt het principe van een sabbatical/shmita dan nog?
Nee, eigenlijk niet en zeker niet voor 100%.
Maar toch ga ik het op deze manier proberen en ervaren.
Ik wil een stuk rust ervaren èn kijken hoe ik kan rondkomen zonder verse, biologische
groentes uit de moestuin. Zal God voorzien? Hoe dan?
Of wordt dit jaar de hele wereld m'n moestuin?! Nog meer dan andere jaren?!
Laat ik nu net dit prachtige mes voor mijn verjaardag hebben gekregen ;)
Dus zal ik daar meer over schrijven.
En voor de rest?
Het is voorjaar... de vaste planten lopen uit.
Zoals de rabarber
waarvan ik deze week al kon oogsten!!
Elk jaar komt de rabarber vanzelf weer op... ik hoef er niets voor te doen!
Ook de kruiden groeien vanzelf....
ook lavas (maggikruid) heb ik al geoogst!
Heerlijk al die kruiden zoals rozemarijn, bieslook, tijm etc. die vanzelf weer groen worden.
Fruitstruiken en fruitbomen lopen ook al uit zonder dat ik daar maar iets voor hoef te doen.
En ze lijken een geweldige oogst te beloven, zoals deze prachtige kweepeerboom,
getooid met roze bloesem.
En ook de druif doet het dit jaar voor het eerst goed in mijn kasje.
Ik oogst zowel de bladeren (klik) als de vruchten...
Ik verwacht al iets van mijn groene asperges te kunnen oogsten. Ze staan er nu
voor het tweede jaar en het jaar na de aanplant kan er voorzichtig één tot twee
asperges per plant geoogst worden.
Mmmm... dát kan me nu al blij maken!
De rekken met groentezaden loop ik - zij het met moeite - dit jaar voorbij.
Er wordt (bijna) niets gezaaid, het gaat allemaal anders dan anders.
Hoe het verder loopt? Dat wacht ik af. Vorig jaar vielen er veel linzen - die ik te laat oogstte - op
de grond. Zouden ze spontaan opkomen? Net als de muismeloenplanten en tomaten
vorig jaar in mijn kas?
Blog
Dit is een food- en moestuinblog.
Alle groenterecepten zijn geschreven omdat de groente uit mijn tuin kwam....
Dát wordt dit jaar dus minder!
Gelukkig zijn er wildplukrecepten en bakrecepten. Deze zal ik blijven delen.
Mijn inspiratie is nog lang niet op. Ook al wordt de moestuin voor 80%
niet gebruikt zoals andere jaren.
Wat ik wel kan oogsten en wat er wel gebeurt, daar blijf ik over schrijven!
Als ik het niet te druk heb, borrelen nieuwe ideeën vanzelf op.
Al ga jij dit seizoen druk in de weer met de moestuin, blijf gerust lekker meelezen.
Doe inspiratie op voor een eigen sabbatsjaar of lees verhalen van voorgaande jaren.
Ik zal vernieuwende en insprirende blogs blijven schrijven.
Gewoon over onderwerpen die ik zelf leuk en interessant vind en jij vast ook!
Tot gauw!
Bronnen:
https://maatschapwij.nu/vitaal/uit-de-ratrace/
https://wakeup.nu/het-wonder-van-het-sabbatsjaar/
https://israelcnn.com/israeli-farmers-giving-their-land-a-years-rest/
https://nl.wikipedia.org/wiki/Jubeljaar