Kan ik het bij-houden?! (1)

"Kan ik het bij-houden?!" wordt de nieuwe titel van een serie over mijn bijen. 

En natuurlijk over mijn belevenissen en bezigheden als imker. 

Ik wil jullie het jaarrond mee nemen in het leven van de bij en het bijenvolk. 

Ook honing komt aan bod, gemaakt door bijen en al sinds de oudheid geliefd door de mens. 

En wát er zich momenteel ook in de mensenwereld afspeelt, de natuur gaat zijn gang. 

De planten, bomen en bloemen ontwaken en zo is het ook met de dieren: kleine en grote. 

De bijen zijn misschien zelfs extra blij met de rust buiten, want als er minder verkeer is, 

is er minder luchtvervuiling en dat is gunstig en gezond voor de bijen.

Even een raadsel aan het begin: wie weet het?

Vooraf wil ik Peter bedanken voor zijn steun, voor het maken van 5(!) mooie, stevige,

 houten bijenkasten, voor alle hulp als ik het niet alleen kan of durf of als ik niet sterk genoeg ben

 en voor het bedenken van de naam: "Kan ik het bij-houden?!"

Dank je wel!!

In mijn blog komt het volgende aan bod: eerst schrijf ik over het bijenvolk, dan noem ik enkele drachtplanten die je zelf ook in je tuin kunt zetten, dan schrijf ik over mijn imker-perikelen en als laatste over honing.

Het bijenvolk

Het is februari geweest....

In deze maand komt er in het bijenvolk een eind aan de wintertros.

De hele winter hebben de bijen binnen gezeten, in winterrust. Ze slapen niet, maar houden de warmte in het volk vast door dichtbij elkaar te kruipen. De buitenste bijen halen voedsel - honing!- uit de rest van de kast en geven dit door aan de andere bijen.

Ik heb hier meer over geschreven in mijn blog: imker in de winter  (klik)!

Begin februari toen ik even op de tuin was (mijn moestuin), zag ik ineens het begin 

van een nieuw bijenjaar. 

Als de zon recht op de kast schijnt, wordt de temperatuur hoog genoeg zodat de bijen
voorzichtig hun eerste poging wagen.

De eerste reinigingsvlucht van dit jaar vond onder mijn ogen plaats.
En door de wisselende temperaturen vonden er dit jaar meerdere reinigingsvluchten plaats. 

Een reinigingsvlucht betekent dat de bijen voor het eerst na hun lange winterzit,
weer buiten de kast komen. En wat ze dan als eerste doen is hun darmpjes ledigen.

De hele winter lang hebben ze hun ontlasting opgehouden tot de eerste reinigingsvlucht.

Bijen zijn schone dieren en bevuilen niet hun eigen woning.

Het mooie is dat na de reinigingsvlucht het leven goed op gang komt.

De eerste verkenningsvluchten worden door de 'verkenners' of 'speurbijen' uitgevoerd: 

op zoek naar voedsel en water.

En hoe kaal het er voor de kast ook uit ziet, de eerste bijen komen terug met voedsel!

Mijn kale moestuin ziet er vreselijk uit, maar gelukkig zit ik als imker midden in de stad.

Er is zoveel diversiteit aan planten en bomen in de stad en die grote verscheidenheid
bevat vaak meer dan voldoende voedsel voor honingbijen. 

De eerste bijen komen terug met duidelijk zichtbaar het stuifmeel bij zich.

 Aan de achterpoten hebben bijen een soort 'korfjes' die ze vullen met stuifmeelkorrels.

De kleur is vaak geel, maar ik heb ook wel eens rood, paars, wit en zelfs grijs stuifmeel gezien.

Afhankelijk van welke planten er bloeien en welke kleur stuifmeel die plant geeft.

Leuk, hè?!

In de winter wordt het bijenvolk soms bijna gedecimeerd. Dit komt omdat er geen nieuwe bijen bij komen. De koningin stopt met eitjes leggen. Als een gezond volk zo'n 50.000 bijen bevat, kunnen dat er in de winter zomaar zo'n 6000 bijen zijn.  Na de winter is het belangrijk dat de koningin gezond is en  begint met eitjes leggen. Zo gauw er vers voedsel binnenkomt, begint de koningin daar ook mee. De nesttemperatuur wordt verhoogd naar zo'n 35 graden en daarmee stijgt alle activiteit in het volk. In de zomer kan een moer zo'n 1000 tot 2000 eitjes per dag kan leggen, dat is in het prille voorjaar nog anders. Maar het is super belangrijk dat het volk weer groot en sterk wordt. 

Winterdrachtplanten

In januari en februari, als de allereerste bijen de kast uitgaan, is het belangrijk dat er na die lange winterzit voedsel te halen is. Als het goed is kunnen ze nog een tijdje teren op de opgeslagen honing en het stuifmeel in de kast, hoewel die in kwaliteit wel achteruit gaat. 

IJverig als bijen zijn, gaan ze op zoek naar nieuw voedsel.

Voedsel is te vinden bij de juiste drachtplanten: planten of bomen die voor de honingbij òf voldoende nectar òf voldoende pollen of stuifmeel leveren.

Foto: Joke

Van nectar maken de bijen honing, de pollen - wat trouwens het Amerikaanse woord voor stuifmeel is

 - leveren eiwitten: nodig voor de opbouw en stevigheid van het bijenlichaam.

Een geweldig hulpmiddel voor een imker is de 'drachtplantenkalender' die voor iedereen
toegankelijk is op Imkerpedia (klik)

Hier kun je de waarde vinden van een plant voor Nectar van  0 tot 5 en Pollen van 0 tot 5.

Nul betekent dat de plant helemaal geen nectar of pollen levert, één is een klein beetje, vijf is dat de plant heel veel nectar of pollen levert.

Met de zoekfunctie kun je (ook op de Nederlandse naam) zoeken en kijken welke planten of bomen
 goed zijn voor de honingbij.

Zeker in het voorjaar is het een goede tijd om na te denken over nieuwe planten in de tuin
en mee te wegen welke planten of struiken bijvriendelijk zijn.

Denk ook eens aan je werkplek: zit er een tuintje bij je kantoor of een groenstrookje naast je werkplek?

Misschien een goed idee om hier ook wat bijvriendelijke planten te zetten.

Al zet je alleen maar een grote bak of schaal met krokussen.

Foto: Joke

In de winter en het vroege voorjaar kunnen honingbijen het beste zowel nectar als pollen (stuifmeel) halen op:  

• Winterheide (Erica Carnea)
• Krokussen (Crocus Vernus)
• Gele Kornoelje (Cornus Mas)
• Winteraconiet (Eranthis Hyemalis)
• Kerstroos (Helleborus Niger)
• Wilg (Salix Caprea of Salex Smithiana)
• Klimop (Hedera Helix)
• Skimmia (Skimmia Japonica of Skimmia Reevesiana)
• Sneeuwklokjes (Galanthus Nivalis)

Deze lijst is niet compleet maar kijk eens rond in jouw omgeving hoe bijvriendelijk die is.

Alvast bedankt namens de bij :)

Imkerperikelen

Het mooie is dat bijen gewoon hun eigen gang gaan.
Ze weten wat ze moeten doen en wat er moet gebeuren.

Ze hebben mij niet zo hard nodig, hoor!

Het is voor mij als imker belangrijk dat mijn bijenkasten in een voedselrijke omgeving staan. 

Vooral stuifmeel is in het voorjaar super belangrijk voor de groei van het bijenvolk. 

Ik heb zelf wat krokussen en nieuwe struiken aangeplant. 

Maar gelukkig is er in de stad veel voedsel te vinden.

In een agrarische omgeving of een omgeving waar heel eenzijdige planten groeien 

(bijvoorbeeld de heide), is het belangrijk te zorgen voor variatie.

Het ontwaken van de wintertros, de reinigingsvlucht: het gaat allemaal zoals de natuur geregeld heeft.

Maar toen ik op een zonnige dag de mest uit het kippenhok haalde, hoorde ik ineens een hoop gezoem naast me.

Mijn zoon zag het als eerst: "Kijk, mam.... de bijen willen drinken!"

Natuurlijk.... naast eten hebben bijen ook water nodig om te drinken.

Dat zijn geen enorme hoeveelheden, maar alleen aan de dauwdruppels op de bladeren of
de nectar uit de bloemen, heeft een volk niet genoeg.
Bijen gebruiken water voor de vocht- en temperatuurregeling in het broednest en voor
 het voeden van het broed. Vocht is heel erg belangrijk!!
Maar het kan niet worden opgeslagen in de bijenkast.
Dagelijks water kunnen halen is belangrijk voor de bijen.

Mijn bijen waren afgekomen op het stilstaand water in een omgekeerd krukje
op mijn-nog-in-winterrust-verkerende-rommeltuin.

Maar wel zielig: een aantal bijen was al verdronken. 

Als er onvoldoende houvast van stokjes of steentjes in het water ligt,
dan kunnen bijen jammerlijk verdrinken.
Hoogste tijd dus om de bijenkroeg weer te maken en open te stellen voor de bijen.

Een vogeldrinkbakje is wat te klein, daaruit verdampt het water te snel.

De aardewerk schaal van vorig jaar gaat weer dienst doen. Erin een met mos begroeide baksteen, 

waarop de bijen kunnen uitrusten van het vliegen of drinken. Takjes en kiezelstenen half in het water,

 zodat de bijen daarop kunnen staan tijdens het drinken. 

Mochten ze onverhoopt in het water vallen, dan kunnen ze via deze stokjes en stenen ook weer

 snel uit het water klauteren.

Elke dag vul ik het water bij en controleer ik het op gevaarlijke situaties, zoals verdrinking. 

Dan pas ik het aan door bijvoorbeeld minder water of meer natuurlijke materialen in de kroeg te plaatsen. 

Vers en schoon drinkwater is een must,  vooral nu!

Elke imker maakt zo zijn eigen bijenkroeg, maar dit is de mijne! 

Bijen moeten 'wennen' aan een nieuwe plaats... ik zag ze de eerste dag gewoon terugvliegen 

naar het krukje met water. Maar nu zijn we een aantal dagen verder en hebben ze hun kroeg gevonden. 

Als ik het water nu goed fris en schoon houdt, wordt het vast hun stamkroeg!

Belangrijk voor de imker zijn 'waarnemingen doen'.

Dat doe ik door de bijen te observeren die naar buiten komen.

Ik kijk naar de activiteit op en rond de vliegplank: hoeveel bijen er vliegen, 

of ze met stuifmeel terugkomen, hoe de reactie is van de andere bijen.

Het vertelt me heel wat en het is interessant om te zien.

Waar aan de voorkant van de kast de vliegopening zit, zit aan de achterzijde 

- daar waar ik altijd sta wanneer ik de kast openmaak voor inspectie - de uitschuifbare bodemplaat.

Hierop kan ik informatie aflezen van hoe het er binnenin het volk aan toe gaat.

Belangrijke en interessante informatie.

Dit zag ik bij de twee bodemplaten.

Dit is bij het ene volk te zien. 

Dit is bij het tweede volk te zien.

Wat heeft die vlek nu weer te betekenen?

Wat je ziet zijn rijen met mul, dat zijn restanten afgeknaagde wasemulsie.

Bijen knagen aan was om bij opgeslagen voedsel te komen, of om nieuwe cellen klaar te maken 

voor verschillende doeleinden 

Je kunt op deze manier zien, waar de bijen het meest bezig zijn geweest.

Vooraan of juist aan de zijkant, je ziet de 'straatjes' waarin de bijen gelopen hebben....

Zie je het grote verschil?

Hoewel beide volken ongeveer even groot waren en ongeveer even veel honing hadden, 

is er toch iets in de groei van deze volken verandert.....

Ik ben benieuwd.....

De imkeropleiding die ik volgde, bracht ons als cursisten een jaar rond bij de bijen.

Hij startte in februari, de tijd van de reinigingsvlucht en ging door tot oktober, wanneer de bijen inwinteren.

 Met een terugkomdag in december.

Zo wil ik nu een bijenjaar beschrijven met deze serie.

Maar ook in de winter zat ik als imker niet helemaal stil.

Klusjes die ik kon doen, waren:

•  gereedschap schoonmaken
• reparaties aan kasten en ander materiaal uitvoeren
• raampjes vernieuwen
• was omsmelten
• studiedagen volgen....
• etc.

Een imker is van vele markten thuis.

En zelf dingen maken of oplossen, hoort er bij.

Ik zette nieuw elastiek in het bijengaas van mijn tropenhelm.

Belangrijk ter bescherming van mijn gezicht, want als bijen eronder door kunnen, 

wordt het gevaarlijk. Ik heb deze eens uitgeleend en dat is helaas niet helemaal goed gegaan.

Kortom.... met een nieuw elastiek erin, kan ik weer vooruit.

Ik gebruik deze tropenhelm met bijengaas vooral als ik in de moestuin vóór de bijenkasten werk.

Een bij in mijn haar raakt snel gedesoriënteerd en ik van de weeromstuit ook.

Het gevolg is niet altijd even leuk.....

De drukte in de bijenkasten voor mij als imker begint zo'n beetje in april.

Dit jaar heb ik de kasten nog niet opengemaakt.

Het was òf druk òf niet het juiste weer om de kast open te maken.

Maar nu ben ik wel erg nieuwsgierig. 

Morgen neem ik een eerste kijkje bij mijn drie volken.

Wat ik ga doen en waarom beschrijf ik de volgende keer.

Tot dan!