Net toen ik dacht dat mijn huisapotheek wat betreft zalfjes compleet was,
stootte ik keihard mijn knie... AU!!
En jongste dochter had niet alleen een bal tegen haar hoofd gekregen op het schoolplein,
maar ook een grote blauwe plek op d'r arm.
Blauwe plekken dus.... en een zalf voor blauwe plekken had ik niet.
Want daar smeer je geen:
....op!
In dit rijtje mist een zalf tegen blauwe plekken, onderhuidse pijn en kneuzingen.
En daar heb ik nu wat aan gedaan.....
Ik maakte zalf van smeerwortel!
Dit jaar heb ik een hoekje moestuin erbij gekregen waar smeerwortel was geplant door
de vorige moestuinder.
De smeerwortel
Smeerwortel [Symphythum Officinale] is een veel voorkomende weideplant die
naast de halfschaduw plek in mijn tuin veel gezien wordt in bermen, langs dijken en bosranden.
Ze groeit graag op vochtige plaatsen in een humusrijke bodem.
Smeerwortel hoort bij de familie van de ruwbladigen [Boraginacea].
De plant kan tot 80 cm hoog worden en is een winterharde plant.
Dit houdt in dat ze bovengronds wel af kan sterven, maar na de winter weer zal uitlopen.
Ze bloeit met prachtige witte of paarse bloempjes.
De gecultiveerde Russische smeerwortel [Symphythum Uplandica] bloeit met blauwe bloempjes.
Deze is te koop in tuincentra en ook deze plant bezit gezonde, geneeskrachtige eigenschappen.
Het blad bevat veel Kalium wat ervoor zorgt dat Smeerwortelbladeren gezond en goed
voor de bodem zijn. Ze worden in de tuin niet alleen als bodembedekker gebruikt, maar
ook als mulchmateriaal en in compost.
Hiervoor had mijn tuinbuurvrouw de plant(en) ook aangeplant....
Maar er kan zóveel meer!
Het wordt niet aangeraden deze plant te eten door het hoge gehalte aan
alkaloïden die misschien leverschade kunnen toebrengen.
Zoals de naam zegt, is Smeerwortel heel goed uitwendig te gebruiken: om te smeren dus!
Hiervoor moet je de wortels hebben en die kun je het best in het voorjaar of
nog beter in het najaar oogsten. In ieder geval vóórdat de plant (opnieuw) bloeit,
want dan is de concentratie allantoïne het hoogst.
Trek of beter schep de wortels uit de grond. Wees niet bang als er een stukje wortel afbreekt,
dan komt de plant vanzelf weer terug.
Eenmaal in je tuin geplant, blijkt het een enorme woekeraar te zijn die je moeilijk kwijt raakt.
De smeerwortel is een fantastische plant.
De botanische naam Symphythum Officinales legt het al grotendeels uit...
In het Grieks betekent Sym-phyteuoo zoiets als 'ik doe samen groeien'.
Officinales is de toevoeging bij veel planten als ze een 'bewezen' geneeskrachtige werking hebben.
Zo heb ik al eerder (recepten bij) Salvia Officinales (Salie), Calendula Officinalis (Goudsbloem), Rosmarinus Officinalis (Rozemarijn) en Zingiber Officinalis (Gember) beschreven.
Al eeuwenlang wordt smeerwortel gebruikt om zijn medicinale eigenschappen.
In smeerwortel zitten de volgende stoffen:
looistoffen, slijmstoffen, kiezelzuur, etherische oliën, pyrrolizidine alkaloïden, choline en allantoïne.
Allantoïne staat bekend om haar helend vermogen, het prikkelt beschadigd weefsel tot
het vormen van nieuw weefsel, bovendien stimuleert het de celdeling.
Smeerwortel is daardoor een wondhelend middel, een slijmvormer en doet bloedvaatjes samentrekken.
Daarom wordt smeerwortelzalf bij allerlei soorten wonden gebruikt.
Vooral bij kneuzingen, chronische aandoeningen bij gewrichten, bij ontstoken spataders
en zelfs bij botbreuken.
Wonden helen sneller omdat de celvorming zowel in- als uitwendig wordt bevorderd en
littekenvorming wordt sterk verminderderd.
Bij botbreuken is het goed om smeerwortel onder een pleister op de betreffende plek te leggen.
Al vele eeuwen voor Christus was bij de Grieken bekend dat smeerwortel hielp
bij het aaneengroeien van beenbreuken en dat het wondranden aan elkaar kon laten groeien.
Ook de Romeinen wisten dat de plant een heel goed middel was bij breuken en wonden.
Naast de wortels kun je ook de bladeren gebruiken bijvoorbeeld als een kompres.
De wortels kun je ook drogen zodat ze goed bewaard blijven en je smeerwortelzalf kunt maken
wanneer je maar wilt. Snijd de wortel in plakjes, droog in een voedseldroger niet warmer
dan 55 graden tot de stukjes wortel hard en droog aanvoelen.
Dan nu de werkwijze voor het maken van de zalf.....
Super smeerwortelzalf
voldoende voor 4 - 5 zalfpotjes
Ingredienten:
- 100 g smeerwortelm (schoon gewicht)
- 250 ml biologische zonnebloemolie of sesamolie
- 37,5 gr bijenwas
- naar keuze etherische lavendelolie (Do Terra)
Verder nodig:
- kookthermometer
Hoe maak ik het:
De zalven die ik maak van (geneeskrachtige) kruiden heb ik tot nog toe allemaal volgens de koude maceratie methode gemaakt. Maar je hebt ook een warme maceratie methode.
Het verschil is niet alleen de tijd en de temperatuur.
Ik leg er kort iets over uit:
Macereren is het oplossen van inhoudsstoffen in olie. Je gebruikt verse of gedroogde kruiden of bloemen en laat ze in olie weken. De vetoplosbare stoffen trekken gedurende die tijd in de olie.
Denk hierbij aan vitamine A, E, D en K, etherische olieën, vetten, flavonoïden etc.
Bij de koude methode laat je een pot met kruiden en olie zo'n drie weken staan om te trekken.
Een groot voordeel is dat de inhoudsstoffen onveranderd blijven omdat je de olie niet verhit.
Bij de warme methode worden de kruiden samen met de basisolie enkele uren lang au-bain-marie verwarmd bij 50° tot 60°C.
De warme methode is vooral geschikt voor planten met een hoog vochtgehalte of voor harde, verhoute plantdelen zoals schors en wortels.
En de warme methode gaat sneller... in plaats van weken kost het je uren, handig als je minder tijd hebt.
Bij deze zalf maak ik gebruik van de warme maceratie methode.
Hoe gaan we te werk?
Maak de smeerwortel goed schoon door de wortels af te wassen en de grond eraf te wrijven.
Schil oneffenheden en zachte plekken weg....
Wanneer je dit doet, voel je aan je handen waar de naam vandaan komt:
De wortel is glibberig en slijmerig... verkoelend op de huid.
Snijd de wortels in gelijke stukjes of plakjes.
Doe ze in een hittebestendige kom samen met de zonnebloemolie, dit is de draagolie.
Je kunt overigens elke olie of combinatie van oliën gebruiken die je wilt....
Sesamolie trekt snel in de huid en is daardoor een waardevolle toevoeging voor deze zalf.
Plaats de kom in een pannetje die iets groter is en die je vult met heet water.
Zet de pan op het vuur.
Neem een kookthermometer en zorg
dat de temperatuur van de olie tussen de 40° en 60°C blijft.
Niet daarboven. Laat de olie met de smeerwortelplakjes nu zo'n 7 uur macereren
volgends de au-bain-marie methode.
Dit is behoorlijk lang en daarom mijn bespaartip!
Zet het pannetje op een theelichtje en laat staan. Houd de temperatuur in de gaten.
Wordt het te koud dan zet je de pan weer even op het vuur.
Bij mij bleef de temperatuur heel mooi constant tot het waxinelichtje op was.
Laat na het macereren de olie volledig afkoelen.
Zeef de stukjes smeerwortel uit de olie. Laat de olie hiervoor door
een zeef met kaasdoek of passeerdoek lopen.
Je hebt nu smeerwortelolie!
Meet de olie af... ik kwam uit op 300 ml
De verhouding bijenwas - olie is 1 : 8.
Dit houdt in - ik leg het even uit voor mezelf, want ik raak altijd in de war van verhoudingen -
8 delen olie en 1 deel bijenwas.
In mijn voorbeeld is dat 300 ml olie en 37,5 gram pure bijenwas.
Rasp de bijenwasblokjes of gebruik bijenwaspastilles en roer ze door het oliemaceraat.
Doe dit (weer) in een warmtebestendige kom en verhit au-bain-marie.
De smelttemperatuur van bijenwas is tussen de 62°C en 64°C.
Roer regelmatig door en zorg dat de bijenwas volledig smelt.
Haal het schaaltje uit het hete water.
Laat twee minuten staan en voeg dan de druppels lavendelolie toe.
Lavendelolie is kalmerend en rustgevend voor je gemoed en huid.
Zorg dat er goed schoongemaakte zalfpotjes klaar staan.
Schenk de nog vloeibare zalf via een trechter in de potjes.
Laat staan tot het is gestold en doe de deksels erop.
De zalf is op een droge, donkere plaats ongeveer een jaar houdbaar.
Ik heb behoorlijk veel gemaakt, dus gaf ik een potje aan mijn oude tuinbuurvrouw
die deze smeerwortel ooit had aangeplant.
En een potje aan een vriendin die een ontsteking in haar pols heeft door overbelasting.
Een potje voor in mijn tas, een potje voor in de badkamer en een potje voor beneden....
Dan zijn ze overal onder handbereik en grijp ik niet meer mis.
Zó... nu ben ik goed voorbereid en volgens mij is mijn huisapotheek min of meer compleet!
Als het zelfs bij botbreuken helpend is!!!
Wat is het toch bijzonder dat we onze gezondheid met de juiste kennis
gewoon uit de natuur kunnen halen!!
Plantengeneeskunde of kruidengeneeswijze is al stokoud.
Hippocratus - die 460 - 377 voor Christus leefde en de grondlegger van de moderne geneeskunde is - wist het al en onderwierp allerlei soorten kruiden aan observaties en experimenten.
Duizenden jaren lang vormden planten de enige bron van medicatie
en in kruidenboeken werd deze informatie van generatie op generatie overgedragen.
Gelukkig is deze informatie ook voor ons beschikbaar en bereikbaar!
Ik ben er dankbaar voor.....
Heb jij ervaring met het gebruik van smeerwortel(zalf)?
