Kan ik het bij-houden ?! (4)

Het is de weer de hoogste tijd voor een nieuw bijenverhaal en deze keer met honing in de hoofdrol, want ik oogstte de eerste voorjaarshoning van 2020. Super puur, lekker zoet en heel gezond.

De bijen hebben keihard gewerkt en daarna was ik aan de beurt.

Eerst naar de bijen

Het bijenvolk

Opnieuw zag ik de verschillen tussen mijn drie volken goed, maar ik werd ook  verrast. 

Volk 5 waarbij de moer niet veel eitjes legt, is nog zeer tevreden met haar moer. Er worden wat speeldoppen gemaakt, maar die zijn nog niet gevuld.... er zijn geen nieuwe koninginnen in de maak.

Aan de onderrand van het raam zie je hier twee speeldoppen.
Volk 3 wat erg klein is en nog een enorme groeispurt moet maken, is ook tevreden met haar moer. Wat speeldopjes, maar in imkertaal 'geen belegde doppen'.

Bij volk 1 die het enorm goed doet qua groei, qua voedsel en qua bouw zag ik echter tot mijn grote schrik wel 7 (!) belegde moerdoppen, 

oftewel in Jip en Janneke taal: de bijen willen graag een nieuwe koningin maken. De reden is mij niet duidelijk, maar het kan zijn dat ze groot genoeg zijn en genoeg darren hebben voortgebracht zodat ze zich willen opsplitsen...  hun instinct zegt ze dit te moeten. 

Bij het opsplitsen kan zowel de oude of de nieuwe moer met de helft van het volk vertrekken.

De oude moer maakt in  het voorjaar vaak plaats voor een nieuwe moer. Maar soms is het ook andersom. Het kan echter ook zijn dat het volk ontevreden is met hun moer...   maar dat zou ik dus eerder bij de andere volken verwachten.  Raadsels uit het bijenvolk dus....

Wat nu voor mij als imker erg belangrijk is, zijn regelmatige controles. In mijn vorige blog heb ik beschreven dat een koningin snel groeit.... van eitje tot nieuwe koningin is het maar 16 dagen!

Een werkzaam bijenleven

Bijen staan bekend als ijverige, harde werk(st)ers en dat is helemaal waar. Maar wist je dat ze ook veel rusten en vooral dat in hun korte leven van 6 weken de taken elkaar afwisselen? Dat ze zelfs niet op elk moment van hun leven hetzelfde kunnen uitvoeren?

Geen enkel schema is volledig correct, maar dit geeft wel een overzicht.

Als een volwassen bij uitloopt  - uit haar pop kruipt - is ze nog niet volgroeid. Enkele organen moeten nog uitgroeien tot de juiste grootte. De jonge bij eet daarom eerst heel veel stuifmeel: echt krachtvoer voor jonkies.  Dit proces duurt 14 dagen, waarbij een jonge bij 20% van de tijd rust. Naast eten en rusten is haar eerste taak om cellen schoon te maken en op te poetsen. Alleen in schoongepoetste cellen legt de moer een nieuw eitje.... Dit is ook duidelijk te zien, want gepoetste cellen glimmen. 

Vanaf dag drie ongeveer gaat de jonge bij voedersap produceren met haar eigen voedersapklieren. Dit is een melkwit voedersap wat ze gebruikt om andere werksters te voeden. 

Wat later gaat ze de jongste larven voeren  met transparant voedersap. Sommige werksters gaan vanaf ongeveer een week de koningin voeren en een tijdje in haar hofstaat leven. De koningin is altijd omgeven door werksters die haar verzorgen, voeden en schoonmaken. 

Vanaf ongeveer 12 dagen wordt de bij een bouwer: de wasklieren in haar achterlijfje zijn nu zeer actief en de voedersapklieren niet meer. Ze zweet was uit tot bouwmateriaal voor de raten. Haar werk bestaat dan uit het bouwen van raat. Daarnaast neemt ze nectar en stuifmeel over van de haalbijen wat ze vervolgens opslaat, verwerkt en conserveert...  Van de nectar maakt ze honing, wat gebeurt met enzymen uit de voedersapklieren.  Het stuifmeel wordt aangeduwd in de cellen zodat het goed bewaard kan blijven.  Er is onderzoek geweest wat aantoont dat bijen kunnen leren en in deze fase is dat goed zichtbaar. Sommige bijen hebben bouwen als specialisatie en doen dat meer dan andere bijen. Andere taken verwaarlozen ze dan min of meer. Andere bijen worden iets later in deze fase wachtbijen en bewaken de vliegopening. Hun geur-  en gifklier ontwikkelt zich sterker voor deze specialisatie.

Als een bij een ander insect, bijvoorbeeld een rovende wesp, steekt, kan de bij in leven blijven. Een ander insect heeft namelijk een chitinehuid, die niet elastisch is en daar kan ze haar angel weer uittrekken.

Bijzonder, hè?!

Tot nog toe is de bij niet uit de kast gekomen.... pas vanaf de derde week, wanneer de bij ongeveer op de helft van haar leven is, wordt ze haalbij.

Fourageren wordt dit ook wel genoemd. Ze gaat bloemen bestuiven en stuifmeel en nectar verzamelen. Verder brengt ze water en propolis binnen. Het voedsel geeft ze af aan de jongere bijen in de kast en ze vliegt weer verder.

Bijen rusten nog zo'n 10% van hun tijd. In de zomer op warme dagen kunnen ze zelfs zo'n 3 km ver vliegen.

Door verkennersbijen weten ze waar ze het beste of meeste voedsel kunnen vinden. 

Hun leven is na zo'n 800 km vliegen echt op. 

Deze bij landde op de stoep, vlak voor mijn voet.

 Je ziet haar ragfijne vliesvleugeltjes gerafeld en versleten.....

Ze kan niet meer, ze is op.

Voor een pot honing van zo'n 400 gram is echter nog veel meer nodig dan deze vlieguren.

Bijen leggen bij elkaar zo'n 50.000(!) km af voor deze hoeveelheid.

Om steil van achterover te slaan, vind je niet?

Wow!

Imkerperikelen

In april begint de drukste tijd van het jaar voor mij als imker. En deze tijd duurt tot begin september. De controles van de volken wil ik één keer per 10 à 12 dagen doen.

 De bijen hebben zwermdrift, maar  ik heb zwermangst.

In de stad vind ik het niks als mijn bijen gaan zwermen, bovendien heb ik aan drie volken meer dan genoeg. Bij een controle kijk ik of de huidige moer nog voldoende eitjes legt. Ook al zie ik haar niet lopen, als er eitjes zijn, weet ik wel zeker dat ze er is en haar werk doet.

Dus ik controleer op speeldoppen en belegde moerdoppen. Beide verwijder ik.
Maar het is wachten tot ik er een keertje één over het hoofd zie. Zelfs al doe ik altijd met iemand samen de controles.
Dus om alvast en eventueel voorbereid te zijn, heb ik bodems en kasten grondig schoongemaakt,

ramen erbij getimmerd en geprepareerd. Met schoonmaken kon ik nog heel wat was en propolis weg bikken. En nu staan ze klaar voor gebruik voor het geval ik een zwerm moet gaan vangen. Het geeft een gerust gevoel dat ik voorbereid ben. Dat was vorig jaar wel anders.....

Ik kijk naar de hoeveelheid darren in de kast en darrenbroed. Soms haal ik wat darrenbroed weg, omdat dit makkelijk ziektes in de kast brengt. Ik heb ontdekt dat niet alleen het ondeugende koolmeesje, maar ook mijn kippen de larven van de darren lusten. Dat wordt dus mooi opgelost.

Ik kijk hoe de bijen bouwen. Soms geef ik ze een leeg raam om aan hun behoefte om te bouwen tegemoet te komen.

Hier bekijk ik een raam wat ik een week geleden helemaal leeg aan volk 1 had gegeven.

Doordat er veel bijen op zitten, is het wat moeilijk te zien.... de volgende foto verduidelijkt het 

De bijen bouwen het liefst rond en hebben op dit raam vanaf boven twee ronde,  hangende schijven gebouwd.

Prachtig om te zien!

Het is een kwestie van tijd, want na nog anderhalve week, is het hele raam 

tot in de hoekjes volgebouwd.

Ik verwijder slordig en op de verkeerde plek gebouwde was, 

omdat dit bijen verhinderd overal goed te kunnen lopen in de kast.

En soms bouwen ze alles aan elkaar vast, waardoor ik de kast niet meer kan openen,

 zonder ramen vol honing te beschadigen.

En ik kijk naar de hoeveelheid voedsel wat de bijen binnen brengen. Nu  hoef ik in een groene stad als Zoetermeer niet bang te zijn.... er zijn voldoende bomen, veel verschillende groene tuinen..... 

Maar als er veel honing is, móet ik die oogsten, ze verzamelen namelijk veel te veel. Dan komt er weer ruimte vrij om nieuw voedsel op te slaan en blijft het bijenvolk actief.

Honing oogsten vraagt wel enige planning en voorbereiding, daar schreef ik meer over in mijn vorige bijenblog. Ik heb bijenuitlaten geplaatst onder een volle honingkamer en vervolgens geef ik ze een kleine week de tijd om hun werk in deze honingkamer af te maken. 

Doordat er geen nieuwe bijen meer kunnen komen, maar alleen eruit, gaan de bijen automatisch in de honingkamer eronder hun voedsel op slaan. Als ik dan de honingkamer er af wil halen, hoef ik geen honderden bijen 'af te slaan' of  'af te vegen'. Het zijn er nog maar een stuk of twintig die dan nog in de honingkamer zitten...  of om het werk af te maken of om hun voedselvoorraad te bewaken.

Natuurlijk vinden bijen het niet zo leuk dat iemand er met hun voedsel vandoor gaat, maar op deze manier hebben ze er bijna geen erg in.

En natuurlijk zorg ik dat ze zelf voldoende honing over houden, het is tenslotte hun voedsel!

Honing

En er was veel.... veel meer dan 1 potje honing te oogsten. Ik oogstte de eerste week van mei 23 ramen verzegelde honing. Daarvan kreeg ik bijna 18 liter honing.
Het duizelt mij om uit te rekenen hoeveel werk er door mijn bijenvolken verzet moet zijn, voor deze enorme hoeveelheid vloeibaar goud.
Ik verwonder me er maar in stilte over.
En ging na de honingoogst zelf aan de slag. Niet in de laatste plaats voor de bijen zelf, want zij krijgen hun leeggeslingerde ramen weer terug, die ze schoon kunnen likken en opnieuw kunnen vullen.

Dus.... op de meest koele dag van die koele week begin mei, besloot ik de honing te slingeren. Ik hoef gelukkig geen afspraken met andere imkers te maken... Ik heb m'n eigen slingeraar. Wel moet ik 'm nog even onder het stof vandaan halen en in elkaar zetten....

Schoongemaakt -want wat plakt honing enorm- zet ik 'm weg, maar opnieuw schoonmaken is belangrijk voor de hygiëne, zeker omdat ik de honing verkoop.

Alles - van dopje tot slingerhandvat - maak ik schoon met heet water en azijn. Ik nam daarna ook de vloer gelijk mee.... laat ik eens wat minder plakkerig werken. De emmer laat ik staan.... er wordt vaak genoeg geknoeid.

Eerst ontzegel ik de honingramen met een speciale ontzegelvork.

Vervolgens gaan ze de slingeraar in. In dit blog (klik) zie en lees je hier meer over. Het uploaden van het filmpje is zelfs goed gegaan en dat geeft een mooi beeld.

Hoewel ik rustig slinger komen er behoorlijk wat krachten vrij.

Het gebeurt gerust dat de slingeraar een stuk 'loopt' de halve keuken door....

Deze keer legde ik bakstenen op de poten.

Handiger is het om de slingeraar op een stevige dikke ondergrond vast te schroeven, 

maar dat wordt bij mij te lastig om op te slaan.

Mijn lieve dochtertje die ijverig aan 't helpen was, kon niet wachten....

De bodem was al bedekt met honing en ze wilde het kraantje open doen.

De emmer met het dubbel honingzeef erboven op stond al klaar.

Het mooiste is om het vloeibare goud dan in een dikke straal uit de slingeraar te zien lopen.

Als lunch stond er vlierbloesempannenkoek (klik) op het menu voor de thuiswerkende kids.

En de warme pannenkoek op het bord mocht even onder het kraantje van de slingeraar

gehouden worden, voor verse, zoete honing over de pannenkoek.

Ik kan zeggen: een ware traktatie!

Na het slingerfeest, was het tijd om schoon te maken.... - heb jij wel eens een tafel vol honingvlekken  gehad en minstens 5 vierkante meter vloer vol plakkerige voetstappen? Daar is heel wat poetsen voor nodig....

Maar ook de uitgeslingerde ramen maak ik schoon van 'buiten-de-lijntjes-gebouwde' was.

Alle restjes was bewaar ik in een emmer om later een keer om te smelten. Ik heb nog heel wat leuke ideeën om te maken met bijenwas.... maar dat is iets voor in de winter ;)

De ramen sla ik tijdelijk op in goed afsluitbare kratten, maar dat was dit keer maar voor een paar dagen.

Ik gaf ze weer gauw terug aan de bijen, want te merken aan hun haalgedrag en werkijver, konden ze dat al weer gebruiken.

De honing in de emmers laat ik minimaal één dag staan.

Er vormt zich dan een vreemd schuimlaagje op de honing, bestaande uit reststofjes van wasdekseltjes, luchtbelletjes en stuifmeel.  Niets ergs, maar klanten willen dit niet op de honing zien.

Dus moet de honing geklaard of afgeschuimd worden.

Als de schuimlaag bovendrijft, schep ik het er met een dunne spatel af.

 Het kan ook met een stuk plastic folie.... als je de laag maar weghaalt en niet naar beneden duwt.

Daarna moet de honing nog een tijdje staan en regelmatig doorgeroerd worden 

zodat een homogene samenstelling ontstaat

Met het invoeren van statiegeld op de honingpotjes -weggooien is zonde, kopen is prijzig - 

heb ik mezelf wel wat extra werk op de hals gehaald, realiseer ik me ineens!

Uitkoken in sodawater en daarna weer twee maal schoonspoelen...... zo kan ik de houdbaarheid van de honing minimaal 2 jaar garanderen. En dat is wel de bedoeling met zo'n bij-zonder product.

Maar het kost me wel wat werk.

Ik vulde alvast 20 potjes honing voor de eerste klanten, dus kon het bordje weer op het hek.

 Nu is het nog even wachten op de etiketten die altijd op maat door Bosch Glaskunst worden geleverd.

Niet alleen de honing komt uit de buurt, ook voor de etiketten worden geen kilometers afgelegd.

Zo is het een compleet, plaatselijk product!

En vandaag nam ik weer een kijkje bij mijn volken..... wát denk je?

Over een week weer nieuwe honing!!

Wat een overvloed!

Bedankt voor het lezen en voor het vertrouwen in mijn honing.